مناسب‌ترین سن برای حفظ قرآن

یکی از متداول ترین سوال ها پیش از شروع حفظ قرآن این است که : بهترین سن برای شروع  حفظ قرآن چه سنی است؟  فرزندان خود را از چه سنی با حفظ قرآن آشنا کرده و در این مسیر قرار دهیم ؟
باید گفت حفظ قرآن در هر سنی امکان پذیر است و نمی‌توان گفت در یک سن خاص امکان پذیر نیست! زیرا نمونه‌ کسانی که در سن پایین و یا در سن بالا حفظ کرده‌اند وجود داشته است اما باید دید کدام مقطع سنی مناسب ترین سن برای انجام این کار است ؟

به تجربه ثابت شده است سنین نوجوانی بهترین سن برای حفظ کل قرآن است زیرا در این دوره با صرف انرژی کمتر می توان بهترین بهره برداری را از حفظ قرآن کرد و فرد به سنی رسیده که می تواند برای خود و آینده اش تصمیم گیری نماید. اغلب افرادی که در این سن حافظ شده‌اند حفظ پایدارتری دارند لذا می توان گفت سنین ۱۲ تا ۱۸ سالگی طلایی ترین دوران برای حفظ قرآن است .
در روایت نیز از حفظ کردن و یادگیری در کودکی با عنوان نوشتن بر روی سنگ و یادگیری در بزرگسالی با تعبیر نوشتن بر روی آب مثال زده اند.

البته مشخص کردن یک گروه سنی دلیل بر آن نمی‌شود که افراد در مقاطع سنی دیگر، قادر به حفظ قرآن نمی باشند؛ در واقع باید گفت در سنین پایینتر و سنین بالاتر از این دوران حفظ قرآن ممکن است کمی با سختی همراه باشد که البته در روایات هم داریم کسانی که قرآن را با سختی حفظ می‌کنند دو برابر اجر دارند که این روایت نمایانگر اهمیت حفظ قرآن در هر سنی می باشد.

ترک تحصیل و حفظ قرآن؟!

بسیار پیش آمده که والدین از من در مورد ترک تحصیل فرزندشان و حفظ های یکساله سوال کرده اند؛ من خود از جمله حافظانی هستم که در سن یازده سالگی یک سال ترک تحصیل کرده و به دوره حفظ یکساله قرآن رفتم و در مدت ده ماه حافظ کل قرآن شدم. البته باید متذکر شوم، من از نظر درسی یک سال از هم کلاسی هایم جلو بودم و پایه سوم دبستان را جهشی خوانده بودم و عملا لطمه ای به درسم وارد نشد.

اگر بخواهم پاسخ درستی به سوال این گونه افراد و والدین علاقمند به حفظ بدهم، باید پاسخ خود را در دو قسمت بگویم:

• دغدغه ترک تحصیل

•  دغدغه حفظ قرآن

در مورد ترک تحصیل، باید از تجربه خود و دوستانم بگویم که همگی بعد از حفظ قرآن، بسیار فعال تر، درسخوان تر و هوشمند تر شدیم.  زیرا حفظ قرآن باعث افزایش ظرفیت های مغزی در انسان می شود به طوری که درس های مدرسه برای حافظان قرآن بسیار آسان است و به فراوانی دیده ام، حافظان قرآن باز هم ترک تحصیل کرده و چند پایه را خودشان خوانده و مدرک دیپلم را به صورت شبانه گرفته اند و یا در دوره های اعطای مدرک لیسانس به حافظان قرآن شرکت کرده اند که در مطلبی جداگانه این قانون را که ویژه حفاظ کل قرآن است، توضیح خواهم داد.
اما دغدغه اصلی که حفظ یکساله قرآن و یا کمتر از یک سال است، بسیار دغدغه به جا و قابل تاملی است.

پیش از ترک تحصیل و اقدام برای حفظ یک ساله به چه نکاتی باید دقت کنم؟

در انتخاب حفظ یکساله و شروع این دوره برای فرزندمان باید به نکات زیر دقت کنیم :

• در فرزندمان ایجاد انگیزه کنیم.
• به فرزندمان فرصت دهیم خودش بین مدرسه و حفظ قرآن، انتخاب کند.
• پیش از شروع حفظ یکساله حداقل سه جز را حفظ کرده باشد تا با روش های حفظ قرآن آشنا باشد.
• در مورد ترک تحصیل و وارد شدن به محیط جدید تحصیلی که با مدرسه متفاوت است او را توجیه کنیم.
• یک یا چند جلسه او را به موسسه مورد نظر ببریم تا با محیط آشنا شود و با افراد هم سن و سال خود معاشرت کند و تجربیات ایشان را بشنود.
• اهداف و انگیزه های او برای حفظ یک ساله را بشنویم و به او اجازه دهیم.
• اهدافش را بنویسید و برای انتخاب حفظ یک ساله قرآن، دلیلی بیاورد.
• حتما در مورد موسسه ای که می خواهیم فرزندمان را برای حفظ یکساله به آن جا بفرستیم تحقیقات جامعی انجام دهیم
• در مورد نحوه برخورد مربیان و مدیر موسسه تحقیق کنیم، این تحقیق می بایست فراتر از تحقیق در مورد مدرسه فرزندمان باشد چرا که فرزند ما هر طور شده طبق عرف، به مدرسه می رود اما مجبور نیست به دوره حفظ یکساله قرآن برود لذا باید محیط موسسه و کلاس در نظر او ایده آل و مطلوب تر از مدرسه باشد
• روحیه و انگیزه و شادابی در دوره های حفظ قرآن بسیار اهمیت دارد، به این نکته نیز در انتخاب دقت کنید.

حفظ یک ساله برای چه کسانی مناسب نیست؟

اگر فرزند شما از لحاظ روحی و جسمی آمادگی یک دوره حفظ تخصصی و یک ساله قرآن را نداشته باشد ممکن است در مسیر حفظ قرآن دچار آسیب های جبران ناپذیر روحی و بعضاً اعتقادی شود. مهم تر از همه همراه بودن خانواده با فرزندی است که در دوره حفظ یکساله شرکت کرده است. اجازه ندهید فرزندتان به خاطر مشغله های حفظی و برنامه های سنگین دوره، دچار حس تفاوت با خواهر، برادر، دوستان و یا اقوام خود شود. سعی کنید محیط آرامی برای او ایجاد کرده و تفریحات سالم و به جایی برایش در نظر بگیرید.

با برنامه های او همراه باشید و کمی برنامه های زندگی خود را تغییر دهید، مثلا اگر همیشه در هفته چند بار به مهمانی می رفتید در این مقطع به خاطر برنامه های حفظی فرزندتان، از حجم مهمانی ها کم کنید البته باید طوری رفتار کرد که فرزندتان متوجه تغییر محسوس سبک زندگی نشود و به اصطلاح این تغییر را به گردن او نیندازید و در همه ابعاد زندگی با او همراهی کند تا بتواند در این دوره یک ساله موفق باشد.

آسیب های حفظ یک ساله قرآن چیست؟

حفظ های کوتاه مدت که بیشتر در ایران رواج دارد، در بسیاری از موسسات سراسر کشور انجام می شود و برخی از هیچ اصولی جز یک برنامه تکراری که شامل حفظ روزانه دو صفحه از قرآن و مقداری دوره از محفوظات است، پیروی نمی کنند.
به نظر می رسد دوره های حفظ یک ساله در برخی موسسات، نیازمند آسیب شناسی و اصلاحات جدی هستند چرا که خروجی های خوبی ندارند.

حفظ های کوتاه مدت از پایداری بسیار کمتری برخوردار هستند و بسیاری از حافظان دوره های حفظ یک ساله نیازمند تثبیت محفوظات خود هستند در حالی که اگر همین افراد در مدت زمان طولانی تر حافظ می شدند از محفوظات پایدار تری برخوردار می شدند زیرا بیشترین همت و زمان خود را صرف حفظ جدید کرده و از دوره و تثبیت همزمان با حفظ جدید غافل شده اند. در مقاله جداگانه ای مناسب ترین مدت زمان حفظ کل قرآن را بیان کردیم که می توانید به آن مراجعه کنید.

اما توصیه من به عنوان کسی که خود در دوره حفظ یک ساله، حافظ قرآن شده این است: سعی کنید برای ماندگاری بیشتر محفوظات، همچنین لذت بیشتر از حفظ قرآن و حفظ انگیزه و نشاط ناشی از آن، در دوره های حفظ دو یا سه ساله شرکت کنید زیرا قطعا پس از پایان حفظ کل تا سال ها ناگزیر به تثبیت محفوظات اولیه خواهید بود.